فضای شهری[1]

فضاهای شهری یا عرصه‏های عمومی مکان اصلی زندگی اجتماعی شهروندان و اساس و بنیان دانش- حرفه طراحی شهری و برنامه‏ریزی شهری هستند. از این رو از اهمیتی بسزا در پویایی محیطی و حیات مدنی برخوردار هستند(کاشانی جو، 1393: 12). فضای عمومی و فضا برای عموم مفاهیمی متفاوتند. منظور از عمومی، جمهور یا جمع شهروندان با قابلیت تعامل و گفتمان اجتماعی است. بنابراین فضای شهری به عنوان سخت افزار زندگی اجتماعی و جنب و جوش شهری شرط لازم برای تمرین دموکراسی و تعامل سازنده بین شهروندان است (تیبالدز، 1383: 15).

فضای شهری جزئی است، لاینفک از ساخت اصلی شهر و از دو عنصر اساسی میدان و خیابان تشکیل می شود. فضای شهری به ترکیبی اطلاق می شود، که فعالیت ها، بناهای مختلف فرهنگی، اجتماعی، اداری، تجاری و مانند آن وعناصر و اجزاء شهری به صورتی آراستۀ، هماهنگ و واجد نظم و بالطبع با ارزش‏های بصری سازمان یافتۀ باشد (توسلی، 1379 :34). فضای شهری کلیه سازهای شهری از جمله خیابان‏ها، ساختمان ها، میدان ها و آب نماها، پارک ها و سایر عناصر شهری است (بحرینی، 3:1378). فضاي شهري بخشي از فضاهاي باز و عمومي شهرها هستند که به عنوان تبلور ماهیت زندگي جمعي مي‏باشند، یعني جایي که شهروندان در آن حضور دارند. فضاي شهري صحنه ایست که داستان زندگي جمعي در آن گشوده مي‏شود. فضایي است که به همه مردم اجازه مي دهد که به آن دسترسي داشته باشند و در آن فعالیت کنند .فضاهاي شهري، مكان‏هايي هستند كه به عموم شهروندان تعلق داشته، منحصر به جنبه كالبدي و فيزيكي نبوده و درحقيقت با حضور انسان و فعاليت اوست كه معنا مي يابند( کاشانی‏جو،1389، 96).  فضاهاي شهري عرصه اصلي زندگي و فعاليت مردم و مهمترين مكان براي نمايش دادن و اهميت بخشيدن به رويدادها و وقايع اجتماعي هستند (سلطاني و نامداريان، 126،1389). اين فضاها در هر سطح و عملكردي، بايد داراي ويژگي‏هايي باشند تا بتوانند نيازهاي استفاده‏كنندگان خود را تامين نموده و خواسته‏هاي آنان را مرتفع گردانند. وجود آسايش، راحتي، تامين امنيت، رعايت استانداردهاي اقليمي در طراحي و نيز وجود خوانايي، سرزندگي و پويايي در فضاها و فراهم نمودن زمينه مشاركت‏هاي مردمي؛ به عنوان اصلي‏ترين ويژگي‏هايي هستند كه يك فضاي شهري در حالت ايده آل بايد داشته باشد. فضاي شهري ايده‏آل فضايي است كه در آن عدالت شهروندي رعايت شده باشد و همه شهروندان، حتي اقشار آسيب پذير، بتوانند از اين فضا استفاده كنند. اگر يك فضاي عمومي بعد از گذشت سال‏ها، همچنان به عنوان فضاي زنده شهر مطرح باشد و مردمان بارها به ديدارش بشتابند و از ديدار آن خاطره‏ايي به ياد ماندني و ويژه در ذهن ايشان شكل بگيرد، مي‏توان گفت كه آن فضا به فضاي عمومي موفق تبديل شده است (پورجعفر و همكاران، 1389: 29).

شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به استناد ماده 53 آیین نامه نحوه بررسی و تصویب‏ طرح‏های توسعه و عمران محلی، ناحیه­ای، منطقه­ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور و در راستای وظایف محوله به وزارت مسکن و شهرسازی براساس ماده 30 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جلسه مورخ 7/5/1387 در ذیل ماده یک از فصل یکم (تعریف انواع طرح‏ها) تعریف زیر را تحت عنوان «طراحی فضای شهری» تصویب و به انواع طرح‏ها اضافه نمود:

بنابراين شرط اساسي براي اينكه يك فضاي عمومي فضاي شهري تلقي شود، اين است كه در آن تعامل و تقابل اجتماعي صورت گيرد (رفیعیان، 1381).

فضای شهری، فضای خالی بین ساختمان ها نیست، بلکه مفهومی است دربرگیرنده­ی محیط کالبدی، فعالیت‏ها، رویدادها و روابط میان آنها (مدنی پور، 1384

[1] urban Space

لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه:

تأثیرگسترش پیاده ‏راه ها در تعاملات اجتماعی (نمونه موردی: خیابان مدرس شهرکرمانشاه)