مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 215

داوطلب-خواستار-نامزد

چینی-در یک رده قرار دادن آجرهای دیوار

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

 
رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا
از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن
 

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

 

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

 

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)
بابا بزرگ-پدر بزرگ

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

 

تیر کردن-نشان کردن

ابرو انداختن-ابرو آمدن

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

بخت-شانس-اقبال-شوهر

 
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

دیر چسب-دیر آشنا

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

به روی کسی آوردن-به چشم کسی آوردن-به کسی یادآوری کردن

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

 

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن
زهره دان-کیسه ی صفرا

خاله بی بی-نوعی آش

 

تحصیل کرده-درس خوانده

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

امن و امان(بدون بیم و هراس)

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند
به خدا سپردن-برای کسی آرزوی امنیت در پناه خدا کردن
بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن
خیار چنبر-نوعی خیار

اردک رفتن، غاز آمدن(دست از پا درازتر برگشتن)

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود
با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن

زیر جلی-پنهانی-آهسته

 

از جگر گذشتن-نامردی کردن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

 

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)
از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

رودل-سنگینی معده

البرز-بلندقامت-دلیر

جُربزه-قدرت-توانایی

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

 

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن
انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

ته نشست-رسوب

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

پوست کندن-سخت تنبیه کردن

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

خونسرد-آرام-بی خیال
زبان خود را گاز گرفتن-از گفتن سخن نا به جا پشیمان شدن-از سخن گفتن خودداری کردن

 

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش
استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

دوا قرمز-پرمنگنات

دیر فهم-کند ذهن-کودن
خبر-گزارش رویداد
افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند

چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

جیم شدن-بدون سر و صدا فرار کردن
تند کردن-سریع شدن در رفتار و حرکت-زبان گز کردن غذا
اُتُل(شکم، اتوموبیل)
آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن
انداختنی-جنس نامرغوب
پلک روی هم نگذاشتن-حتا لحظه ای نخوابیدن

آستین از دهان برداشتن-خندیدن
ته تغاری-آخرین فرزند خانواده
ریختن مو-سخت وحشت کردن

درآمد-عایدی

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن
چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان
بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

 

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

پول و پله-پول

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

دو قلو-دو بچه ی همزاد

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

خاکی-فروتن و متواضع
به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

 

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

چپه-کجی به یک سمت

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن

 
از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)
تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

خایه-بیضه-جرات

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

تلمبار- تل انبار

چوب خوردن-تنبیه شدن

روبنده-نقابی سیاه رنگ برای پوشاندن چهره

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن

 

زبانی-شفاهی

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

چله-چاق-چرب و چیلی

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

 

 
این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

چنار تجریش-متلک بد

چپو کردن-چاپیدن-غارت کردن

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

بابت-مورد-زمینه-موضوع

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد
جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

خنگ خدا-نادان و کودن

جنس کسی خرده شیشه برداشتن-آب زیر کاه بودن-حقه باز بودن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

 
بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

 

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم
چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

اجاق-دودمان

بُل گرفتن-چیز مفت به چنگ آوردن-از فرصتی استفاده کردن-بهانه ای بدست آوردن
اوستا چسک(فضول و مزاحم، سرخر)

زیر پوش-جامه ی زیرین

خیط شدن-نگا. خیت شدن

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

 

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن
تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

چای نیک-قوری و کتری چای

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

چشم خوردن-نظر خوردن

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

چته ؟-تو را چه می شود ؟

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد
دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

 

چاقالو-چاق-فربه
بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند
جلز و ولز-سوز و گداز

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

تق و لق-بی رونق-کاسد-بی مشتری
اُزگل-بی‌سروپا-کم شعور و بی‌شخصیت

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)
روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن

 

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

 

خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار
دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

آب آتش مزاج(می سرخ)

دُنگی-دانگی

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد
 

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

جیک-صدا-آواز

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

چشم و ابرو-زیبایی چهره
درز کردن-فاش شدن-آشکار شدن

آش هفت جوش-قضیه‌ی پیچیده

آفتاب خوردن(سختی کشیدن)
 

 

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ
به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن
روی چشم-اطاعت می شود !

 

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار
چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی
 

حرف به حرف کردن-موضوع گفت و گو را عوض کردن

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

ترکه-آدم باریک و بلند
دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن
از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)
خروجی-جای بیرون رفتن-مالیاتی که هنگام خارج شدن از کشور به دولت می پردازند

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

پیشت-آوازی برای راندن گربه

 

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

 

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

پنزر- پندر

 

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

 
تخت و تبارک-با آسودگی خیال

باب-مرسوم-معمول

درخت مراد-درختی که به آن به عنوان نذری چیزی می بندند

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

ازخودراضی-متکبر-خود پسند

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده
زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)
از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

خلاصه نویسی-کوتاه کردن مطلب

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن-از دارایی دیگران بخشیدن