کاملترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی قسمت سیزدهم

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

روی هم ریختن-توطئه کردن برای پیش بردن کاری-توافق در امری-رابطه ی عاشقانه و جنسی با هم پیدا کردن

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

 

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

دولت منزل-دولت سرا
رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

 
 

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن
خاله شلخته-زن شلخته و بی احتیاط
پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن

چوروک افتادن-چین پیداکردن چیزی

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن
تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

 

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن
ته نشست-رسوب

 

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود
ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

روان کردن-از بر کردن
جامغولک-حقه-حیله

داغان-از هم پاشیده-پریشان

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

 
خوش قلق-رام-خوش خوی

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

چته ؟-تو را چه می شود ؟

دقیانوس-نام یکی از پادشاهان سامی که اصحاب کهف را تعقیب می کرد-گذشته ی بسیار دور

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

باد هوا-وعده ی دروغ-چیز پوچ و بی اعتبار

خورده برده-ملاخظه و پروا
زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن
توان انجام کاری را داشتن
دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن
جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

ابرو انداختن-ابرو آمدن

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

 

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

 

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

حظ کردن-لذت بردن

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن
 

جور-هم طراز-اخت-هم زبان

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

چروک انداختن-چین انداختن

خاله بی بی-نوعی آش
تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن
از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

پا گرفتن-رشد کردن-استوار شدن-سر و سامان یافتن-رونق گرفتن

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

بادپا-تند رو-تیز تک

 
زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت
جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند
دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

 

چرک کردن-عفونت کردن زخم

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

چرند گو-یاوه گو

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

خلاف شرع-ضد قانون شریعت
 

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

 

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

 

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

حُقه-زرنگ و ناقلا

جِر جِر کردن-چیزی را پاره پاره و ریز کردن-مانند کاغذ و پارچه

 
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

خون کسی از خون دیگری رنگین تر بودن-همسان و هم ارز نبودن-کسی بر کسی ترجیح داشتن

 

آشی شدن(سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان)

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

دندان شکن-قاطع-محکم

جِر-اوقات تلخی-لج

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن
جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته

بد خواب شدن-بی خواب شدن-خواب آسوده نکردن

جُستن-چیز گمشده را یافتن

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم

 

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

پس نشستن-عقب نشینی کردن

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

دیر فهم-کند ذهن-کودن
پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

رودرواسی-رودربایستی

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن
دست بالا-حداکثر

تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن
بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن
ذِله شدن-ذله آمدن

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

چین چینی-پر چین
از خرس مویی کندن-از مردم خسیس چیزی درآوردن-هرچند ناچیز باشد

برخورد-بهم خوردن-تصادف

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن

چانه لغی-راز داری نکردن
خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن
بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری
دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد
حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

چیز خور-مسموم شده

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی
تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

چوب حراج چیزی را زدن-در برابر تاراج و غارت قرار دادن

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

خودی-آشنا

چنگک شدن-چنگ شدن

روی خون افتادن زن آبستن-بچه انداختن
با آتش بازی کردن-به کاری پر خطر پرداختن
اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

خودخوری-حالت خودخور

آفتاب به آفتاب-هر روز

بوق سگ-بسیار دیر وقت

آفتاب به آفتاب(هر روز)

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار
چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند
جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

بابت-مورد-زمینه-موضوع

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن

زبان زدن-سخن گفتن-نوک زبان را به قصد چشیدن به غذایی زدن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

بفرما زدن-تعارف کردن

 

تو به تو-گوناگون-لا به لا
بابا بزرگ-پدر بزرگ

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

 
دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

 
باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن
بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد
 

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

چش-چشم

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی

حرف پوچ-سخن بی معنی

 

حق البوق-رشوه

ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف
خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

 

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

در و تخته به هم خوردن-متناسب هم بودن-لایق هم بودن-با هم جور بودن
برج ریق-برج نامیمون و نامبارک
بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن

رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

تته پته-لکنت زبان

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

 

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

دده سیاه-نوکر-نوکر سیاه

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

بجا-شایسته-در هنگام مناسب

 

باریک اندام-لاغر و ظریف

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

 
بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم
بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

خایه-بیضه-جرات

دوسیه-پرونده
با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز
چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

خنگ-نادان-ابله-کودن

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

 

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

رد خور-رد شدنی-سزاوار ترک کردن

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن
بی چیز-تهی دست-فقیر

چله ی تابستان-گرمای سخت
پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

آستین از دهان برداشتن-خندیدن

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته
خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

اَنَک شدن(تحقیر شدن، خجالت کشیدن)

تازه وارد-کسی که تازه وارد شده است

خاله بی بی-نوعی آش

باریک-دقیق-حساس

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

 

زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه
پلاس-اثاث مختصر منزل

خنگ-نادان-ابله-کودن

پیش کنار-بیضه-خایه

زیر لبی-زیر زبانی

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ
پشت سر کسی صفحه گذاشتن- پشت یر کسی حرف زدن
زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن
باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

حلال به زنده ای-در پاسخ به حلالم کن می گویند-یعنی حلال می کنم و امیدوارم زنده باشی
از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن
 

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

 

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)
ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

 
خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس
به جا آوردن-شناختن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

پشت کسی را داشتن-هوای کسی را داشتن-از کسی حمایت کردن

چس فیل-ذرت بو داده-نقل پیرزن

ترید- تلیت

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

رکاب دادن-راهی جایی شدن

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

اطفال باغ(گل‌های تازه)

تمام و کمال-کامل-به تمامی

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

خوش پوش-شیک پوش-آن که همواره لباس تمیز و برازنده می پوشد
چپ رو-تند رو

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد
آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)
آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

زیر پا کردن-پیمودن-همه جا را گشتن
زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند
دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت
در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن
پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

دور چیزی را خط کشیدن-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل
خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود
جا گذاشتن-چیزی را در جایی فراموش کردن-چیزی را سر جای خود قرار دادن

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

 

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)